भारतीय खगोलशास्त्राला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर ओळख मिळवून देणारे, विज्ञानाचा प्रसार सामान्य जनतेपर्यंत प्रभावीपणे करणारे आणि मराठी विज्ञानसाहित्याला समृद्ध करणारे डॉ. जयंत नारळीकर यांचे आज (२० मे) पुण्यात निधन झाले. वयाच्या ८६व्या वर्षी त्यांनी त्यांच्या राहत्या घरी शांतपणे प्राणत्याग केला. त्यांच्या जाण्याने भारतीय विज्ञानविश्वात एक रिक्तता निर्माण झाली आहे, जी सहसा भरून निघणारी नाही. त्यांच्या कार्यकर्तृत्वाने खगोलशास्त्र, विज्ञानप्रसार आणि साहित्य या तिन्ही क्षेत्रांना नवी दिशा दिली होती.
पुणे, — भारताचे ख्यातनाम खगोलशास्त्रज्ञ, विज्ञानप्रसारक आणि लेखक डॉ. जयंत नारळीकर (वय ८६) यांचे आज पहाटे पुण्यातील राहत्या घरी निधन झाले. झोपेतच त्यांनी शेवटचा श्वास घेतला. त्यांच्या निधनाने भारताने एक प्रतिभावान वैज्ञानिक, विज्ञानसंस्कृतीचा खंदा प्रचारक आणि संवेदनशील लेखक गमावला आहे.
डॉ. नारळीकर हे आंतरराष्ट्रीय कीर्तीचे खगोलशास्त्रज्ञ होते. त्यांनी केंब्रिज विद्यापीठात शिक्षण घेतले आणि प्रसिद्ध वैज्ञानिक सर फ्रेड हॉईल यांच्या मार्गदर्शनाखाली संशोधन करत “हॉईल-नारळीकर सिद्धांत” मांडला. या सिद्धांताने पारंपरिक ‘बिग बॅंग’ संकल्पनेला पर्यायी विचारधारा दिली आणि खगोलशास्त्राच्या अभ्यासात एक नवी दिशा दिली.
भारतामध्ये त्यांनी टाटा मूलभूत संशोधन संस्थेत कार्य केले आणि पुढे पुण्यात ‘आयुका’ (Inter-University Centre for Astronomy and Astrophysics) या राष्ट्रीय महत्त्वाच्या संस्थेच्या स्थापनेत महत्त्वाची भूमिका बजावली.
डॉ. नारळीकर हे विज्ञानलेखन आणि विज्ञानकथा लेखनासाठीही विशेष प्रसिद्ध होते. त्यांनी विज्ञानाच्या क्लिष्ट संकल्पना सामान्य माणसाला समजतील अशा रसाळ भाषेत मांडल्या. २०२१ साली नाशिक येथे झालेल्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे ते अध्यक्ष होते.
१९३८ साली कोल्हापूर येथे जन्मलेले नारळीकर यांचे बालपण शैक्षणिक वातावरणात गेले. त्यांचे वडील रँग्लर विष्णू नारळीकर हे गणितज्ञ आणि आई सुमती नारळीकर या संस्कृत अध्यापिका होत्या. ही विद्वत्तेची परंपरा त्यांनी वैज्ञानिक आणि साहित्यिक योगदानातून पुढे चालवली.त्यांच्या निधनाने केवळ वैज्ञानिक समुदायच नव्हे, तर शिक्षण, साहित्य आणि विज्ञानप्रसार क्षेत्रात हळहळ व्यक्त केली जात आहे.
